سخن مردم:ابوالفضل قاسمی- یکی از آیین ها و هنرهای مذهبی رایج در کشور، تعزیه می باشد که اوج هنرمایی این آیین در ماه های محرم و صفر است و استان بوشهر، به ویژه شهرستان دشتستان بزرگ نیز، مردمانش در هر سنی که هستند دلباخته و دوستدار تماشای این هنر مذهبی می باشند و به عبارتی جزو بخش های اصلی مراسمات عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین (علیه السلام) در ماه محرم و صفر است.

به گزارش سخن مردم: مشاهیر، بزرگان و افراد مختلفی پا به هنر نمایی در این آیین مذهبی گذاشته اند، جهت گرامی داشت و زنده نگهداشتن تعزیه،سوگواره هایی برگزار می گردد و از گروه های مختلف جهت شرکت در سوگواره دعوت به عمل می آید و امسال نیز یازدهمین سوگواره تعزیه استان بوشهر به میزبانی روستای زیارت برگزار گردید و در پایان سوگواره از نفرات و شبیه خوانان برتر تجلیل به عمل آمد که ما فرصت را مناسب دیده و با دعوت از نفر برتر شبیه خوان حضرت علی اکبر (علیه السلام) و گفتگو با ایشان از زوایای مختلفی به آیین تعزیه و شبیه خوانی و یازدهمین سوگواره تعزیه نگاه نموده ایم.

یاسین دهقانی متولد 1381 می باشد که طی ده سال اخیر در سوگواره های مختلف استان و مسابقه های مختلف قرآن و عترت در سطح شهرستان، استان و کشور موفق به کسب مقامات برتر گردیده است و شما فرهیختگان گرامی را به همراهی با خود در این گفتگو دعوت می نمایم.

جهت مطلع سخن یک بیوگرافی اجمالی از خود بفرمایید؟
یاسین دهقانی هستم 21 ساله و در حال حاضر دانشجو.
مشغول به تحصیل در چه مقطع، رشته و دانشگاهی هستید؟
در مقطع کارشناسی و رشته ی مدیریت مالی در دانشگاه خوارزمی تهران مشغول به تحصیل هستم.
از چند سالگی و چه موقعی متوجه شدید که علاقمند به نوا،آواهای بومی،تعزیه و مداحی هستید؟
چون پدر بنده خود سالیانی در تعزیه و مداحی تجربه داشتند و فعالیت می کردند بنده هم تشویق و علاقمند شدم که در این مقوله فعالیت داشته باشم و از حدود شش سالگی از شبیه خوانی حضرت عبدالله بن حسن (ع) آغاز کردم و هم اکنون نیز در نقش شبیه خوان حضرت علی اکبر(ع) و در برخی موارد در نقش های زنانه خوان فعالیت دارم و مداحی را نیز از دوره ی متوسطه اول آغاز کردم و تا اکنون مشغول به آن هستم.
در حال حاضر در کدام هیات های مذهبی مشغول به فعالیت در عرصه ی تعزیه و مداحی هستید؟
فعلا در روستای خوشمکان،برازجان و بخش های مختلف شهرستان و استان مشغول به تعزیه خوانی و مداحی هستم و در تهران نیز به همین منوال در برخی هیات ها مشغول به فعالیت فرهنگی مذهبی در قالب مداحی هستم.
شما علاوه بر امسال که یازدهمین سوگواره ی تعزیه استان مقام برتر را کسب نمودید در سوگواره های سالیان گذشته نیز مقاماتی کسب کرده اید، لطفا در این مورد نیز توضیحاتی بفرمایید؟
در سالهای 91 تا 93 که سوگواره تعزیه استان در شهرستان جم برگزار گردید هر سه سال به عنوان شبیه خوان برتر انتخاب شدم و در سوگواره آبان 95 در آباد و سوگواره ی روستای درودگاه نیز مقام برتر شبیه خوانی را کسب نمودم و در مسابقات قرآن و عترت نیز مقاماتی در سطح استان و کشور کسب کردم با عنایات اهل بیت علیه السلام.
اگر موافق باشید مقداری گفتگو را تخصصی تر جلو ببریم؟
بله کاملا موافقم و درخدمتم
تعریف شما از تعزیه چیست؟
تعزیه یک نوع هنر نمایشی مذهبی است که به شرح مصائب حماسه سازان واقعا کربلا و شهادت آنان مشغول است که با زمینه ی تراژیک و حزن همراه است.تعزیه علاوه بر بیان مصائب واقعه ی عاشورا به بیان و شرح و شهادت سایر ائمه ی اطهار و برخی حماسه های دیگری نیز می پردازد.البته این هنر مقوله ای است که با خون و جان مردم ایران زمین در عصر های مختلف یکی شده است و اگر ما نگاهی به شاهنامه و اسطوره های ایرانی کنیم یا سوگ نامه های مختلف در این مورد را مشاهده کنیم به خوبی به این مورد پی خواهیم برد که بعد ها با آمدن اسلام به ایران و واقعه ی بسیار حزن انگیز کربلا،یک خون تازه و جدیدی در قلب و جان این آیین جریان پیدا کرد و این هنر را زنده تر کرد که در عصر کنونی به خوبی شاهد آن هستیم. عبارت دیگری که میتوان در مورد تعزیه به کار برد تلفیقی از شعر ،موسیقی و آواز ایرانی و فولکلوریک ،مقتل و مرثیه است.
بخواهم در یک جمله بگویم اینکه،تعزیه یک آیین شیعی با بن مایه و زمینه ی ایرانی است.

با توجه به صحبت های شما چه نوع نحو خوانشی در تعزیه اجرا میشود؟
یکی از فرم های بسیار مهم آوازی در تعزیه،بحر طویل خوانی می باشد که بیشتر در مجالس شهادت امام حسین(ع)،حضرت عباس(ع) و مجلس حر به نمایش در میآید. بحر طویل خوان موافق گاهی اوقات این صورت آوازی را در گوشه های موسیقی ردیفی اجرا میکند.یکی دیگر از آواز ها که شاید بتوان برگرفته از بحر طویل نیز آن را خواند،رجرز خوانی است که یکی از زیباترین و پر تحریک ترین بخش های تعزیه است که بصورت موافق خوان و مخالف خوان اجرا میشود و در بخش موافق خوان بیشتر در دستگاه های حماسی همچون چهارگاه خوانده میشود.بخش دیگر آوازی تعزیه،سوال و جواب موافقین و مخالفین میباشد که در بین موافقین بیشتر به صورت آوازی(ایرانی و بومی) و بین مخالفین و موافقین به صورت پرسش و پاسخ و آوازی و در بین مخالفین هم به صورت پرسش و پاسخ نظم و نثر خوانده می شود. زره پوشی نیز بعد از رجرز خوانی مطرح می شود و فرد خوانی و در مناطقی همچون استان و شهرستان ما مصیبت خوانی نیز اجرا می گردد.
اشاره ای به آواز و دستگاه موسیقی در تعزیه نمودید بیشتر توضیح بدهید برای علاقمندان؟
تعزیه یکی از مصادیق بارز آیین و نمایش های مذهبی است که با استفاده از موسیقی آیینی و ایرانی شکل گرفته است و تعزیه خود یکی از عوامل بسیار مهم حفظ و پاسداشت نغمه و آوازهای ایرانی است و بیان حوادث و رویداد هایی که در تعزیه رخ میدهد بر پایه اصول موسیقیایی استوار است که لازم است شبیه خوانان با آن آشنایی داشته باشند و به خوبی از آن استفاده کنند.سازهای موسیقی هم که جواز شرعی داشته باشند و حالات غنایی نداشته باشند از ارکان اصلی تعزیه است.برای مثال شما ببینید موقع ورود لشکر اشقیا به زمین تعزیه از ساز های کوبه ای همچون طبل استفاده میشود و یا در مواقع صحنه ها و اتفاقات حزن انگیز تعزیه از ساز هایی همچون، نی، ترومپت و كلارینت استفاده میشود.
چه نوع دستگاه موسیقی و آوازی بیشتر در تعزیه کاربرد دارد؟
تقریبا تمامی گوشه های موسیقی دستگاهی در تعزیه اجرا میشود اما بیشتر دشتی،شوشتری،شور،عراق،چهارگاه در تعزیه استفاده میشود و همزمان نوا و آواهای محلی هر منطقه جغرافیایی نیز در تعزیه به خوبی و البته به جا استفاده میشود.یعنی به عبارتی باید برای همه ی مستمعین ،حضور موسیقی و آواز اصیل ایرانی در تعزیه محسوس باشد.
چرا این نکته مهم است؟
شما ببینید وقتی اشخاص بزرگ و متخصصی در مورد موسیقی و آواز در تعزیه این گونه سخن می گویند آیا جایز است اگر مثلا در منطقه ما شبیه خوانی بر خلاف سبک مرسوم تعزیه خواند بگوییم بد اجرا کرده است؟! استاد روح الله خالقی در این مورد میگوید: اهمیت یافتن مقام تعزیه، یکی از موجبات حفظ نغمات ملی به شمار می‌آمده و مخصوصا نقش بزرگی را در تربیت آوازخوان‌ها به عهده گرفته است چنان که بهترین خوانندگان ما، در مکتب تعزیه پرورش یافته‌اند.
یا مثلا استاد صبا می گوید که : بهترین جوانانی که صدای خوب داشتند از کوچکی نذر می‌ کردند که در تعزیه شرکت کنند و در ماههای محرم و صفر همگی جمع شده و تحت تعلیم معین البکاء که شخص وارد و عالمی بود، تربیت می‌شدند. این بهترین موسیقی بود که قطعات منطبق با موضوع می شد و هر فردی مطالبش را با شعر و آهنگ رسا میخواند. ناگفته نماند که تاکنون تعزیه بوده که موسیقی ما را حفظ کرده است.
شما جلد اول کتاب موسیقی مذهبی ایران،نوشته ی محمدتقی مسعودیه را مطالعه بفرمایید به عمق صحبت های حقیر پی می برید.تعزیه بزرگترین حامی و امانت دار موسیقی دستگاهی اصیل ایرانی است.

آقای دهقانی گفتید که اگر در منطقه ی ما بر خلاف سبک و آواز مرسوم تعزیه ها شبیه خوانی شود مورد انتقاد قرار گرفته می شود! چرا؟ بیشتر توضیح می دهید؟
ببینید متاسفانه تعزیه استان بوشهر حال و روزگار خوبی ندارد و به روز نیست و با علم سایر تعزیه های کشور جلو نمی رود و بخشی از آن را در کیفیت پایین سوگواره امسال در برخی تعزیه ها شاهد بودیم.متاسفانه بخشی از گروه های تعزیه و شبیه خوانان و حتی بخشی از اقشار مردم تعزیه خوانی را با شروه خوانی و نوا و آواهای محلی اشتباه گرفته اند و اعتقاد دارند که تمام تعزیه باید از اول شروه و مصیبت خوانده شود وگرنه تعزیه،تعزیه نمی شود. اما در حقیقت که نباید این گونه باشد در تعزیه باید در مواقع لزوم و جای آن است مصیبت خوانی و شروه خوانی کرد و در بخش مربوط به خود نیز از آواز و دستگاه و انواع خوانش استفاده نمود وگرنه تفاوت تعزیه با شب شروه چیست؟ مشکل اساسی اینجاست که برخی تعزیه را یک هنر نمی دانند و صرفا نگاه یک دورهمی به آن دارند.
شما خودتان سبک اجرای تعزیه هایتان چگونه است؟
من خودم بیشتر که در نقش شبیه خوانی حضرت علی اکبر(ع) که هستم از سبک خوانسار اصفهان استفاده می کنم در تعزیه و در مواقع لزوم که باید احساسات حزن انگیز و سوگ را بیان ساخت از آوا و نواهای محلی خودمان مثل مصیبت خوانی و شروه خوانی استفاده می کنم.
پیشکسوتان تعزیه استان و خصوصا دشتستان نباید در مقابل نوآوری های صحیح،عقلانی،مستند و معتبر موضع گیری کنند تا تعزیه ما هم همچون سایر استان ها پیشرفت کند.
شما در سوگواره امسال موفق به کسب مقام برتر شبیه خوانی حضرت علی اکبر(ع) شدید، لطفا در مورد سوگواره امسال نیز برای همراهان ما صحبتی داشته باشید؟
سوگواره امسال که یازدهمین سوگواره محسوب می شد به میزبانی هیئت محبان اهل بیت روستای زیارت برگزار شد که از همین جا از مهمان نوازی و میزبانی دوستان هیئت بسیار متشکرم اما متاسفانه از کیفیت چندانی این سوگواره برخوردار نبود و واقعا جای سوال است که بزرگوارانی که فیلم های ورودی به تعزیه را مشاهده می کردند چگونه رای به حضور برخی گروه ها داده بودند.شما نگاه کنید مردمی که در آن آب و هوای بسیار نامساعد حضور پیدا می کنند خواستار تماشای تعزیه های زیبایی هستند،تعزیه هایی که علاوه بر نبودن تحریفات تاریخی در آن،از طرف شبیه خوانان نیز به خوبی اجرا شود و شما اگر این چهار شب از مردم آنجا گزارش تهیه می کردید اکثر مردم از اجرای برخی گروه ها بسیار ناراضی و تعجب از ورود آنان به سوگواره بودند.
نظرتان در مورد داوری یازدهمین دوره سوگواره چیست؟
متاسفانه در داوری رعایت برخی شئونات داوری نشد و در اعطای مقامات برتر به شبیه خوانان حق به حقدار نرسید و این صرفا گفته ی حقیر نیست و اکثریت مستمعین و مردم که تعزیه ها را دیده بودند چنین می گفتند و هر چند نظر متخصص اولویت دارد بر نظر عوام اما متخصص نیز باید پاسخوی داوری و رای خود باشد.
چرا این انتقاد را دارید نسبت به داوران؟
اول اینکه داوران گرامی باید نقاط ضعف و قوت هر مقام را بیان کنند و ادله و استدلال منطقی برای رای خود داشته باشند و صرف اینکه به عنوان داور حضور دارند و هر رای صادر شود ملاک قرار بگیرید،صحیح نیست.اگر نقاط ضعف و قوت و برتری شخصی بر شخص دیگری بیان شود برای آن شبیه خوان و اجراهای آینده هم موثر خواهد بود. دوم اینکه صرف تجربه و پیشکسوتی در تعزیه یا دانستن آکادمیک مقوله ی فرهنگ و هنر نباید در انتخاب داور برای داوری تاثیر داشته باشد. قطعا داور باید کسی باشد که علاوه بر اینکه خود تجربه ی اجرای تعزیه داشته باشد،باید علم تخصصی تعزیه و مواردی که در مورد آوا و نوای تعزیه عرض شد را آگاهی کامل به آن داشته باشد. سوم هم اینکه صرف دانایی در مقوله ی فرهنگ و هنر و بدون اینکه خاک خورده ی زمین تعزیه باشد،نباید ملاک انتخاب داور برای داوری باشد.
پیشنهاد شما برای داوری در سوگواره های بعدی چیست؟
پیشنهاد حقیر شاید به مزاج برخی خوش نیاید اما باید بپذیریم که استادان بسیار درجه یکی در حال اجرای تعزیه در کشور هستند ما و انجمن تعزیه باید از آنان دعوت کنند تا هم برای برگزاری و بازآموزی هنر اجرای تعزیه به گروه ها و شبیه خوانان به ما کمک کنند و هم بهترین داور برای داوری سوگواره ها باشد. 
از نظر شما راز ماندگاری یک تعزیه یا ایفای یک نقش در اذهان مردم چیست؟
بنظر من علاوه بر آشنایی و انس شبیه خوانان به موسیقی ایرانی و آوازهای اصیل،یک شبیه خوان باید عاری از تعلقات دنیایی و مشغله هایی باشد که او را از غایت اصلی خود دور کند و احساس میکنم یک شبیه خوان باید قلب خود را پاک از هوای نفسانی و منیت و دیده شدن و کلا عاری از هر مسائل منفی اخلاقی کند تا آنچه میخواند و از دلش بر میاید هم به جان و نفس مستمع بنشید و او را به مقامات بالای معرفت نفس برساند و هم نفس خوده شبیه خوان روز به روز به حقیقت هستی و توحید نزدیک تر شود.
از نظر شما برای نسل کودک و نوجوان که علاقمند به تعزیه هستند و شاید همین الان دارند طفل خوانی می کنند،چه باید کرد؟
ابتدایی ترین کار باید آنان را اخلاق اسلامی و حسینی در قالب های مختلف آشنا نمود که عقلا و قلبا فهم کنند که کجا دارند اجرا میکنند و برای چه هدفی اجرا میکنند و دوم باید با زبانی ساده و روان آنان را با تاریخ و علم این هنر اسلامی در حد سن و معقولات شان آشنا کرد و خصوصا باید با سیر تاریخی و معرفتی زندگانی آن بزرگواری که نقش آن را شبیه خوانی میکنند آشنا نمود و به مرور زمان آنان را با ابعاد تاریخی و مقتل و روانشناختی حادثه کربلا و تعزیه نیز آشنا کرد.
لطفا در مورد ابعاد روانشناختی تعزیه بیشتر توضیح دهید؟
تعزیه چون یک هنر است و سراسر دارای احساسات و عواطف انسانی میباشد یقینا باید بعد روانشناختی آن خصوصا برای شبیه خوانان و تاثیر گذاری آن بر مستمع بیان شود.شبیه خوانان در ایفای نقش خود و هنگام گفتگو در تعزیه باید بسیار دقت به مسائل روانشناختی و زبان بدن خود و یکدیگر داشته باشند.
سخن پایانی؟
بسیار ممنونم از وقتی که به بنده دادید و امیدوارم در آینده بسیار نزدیک تعزیه ی استان و خصوصا شهرستان دشتستان به حد مطلوب خود برسد.